Choroba ta najczęściej dotyka kobiety w wieku rozrodczym i dotyczy obecności endometrium (czyli błony śluzowej macicy) poza macicą. Według danych szacunkowych u co drugiej kobiety z niepłodnością przyczyną jest endometrioza.
W endometriozie błona śluzowa wychodząc poza macicę umiejscawia się najczęściej w obrębie jamy brzusznej. Jej przyczyna nadal pozostaje nieznana. Wiadomo natomiast, że może być dziedziczona lub występować jako skutek błędu genetycznego, związana jest z wysokim poziomem estrogenów.
Charakterystycznymi objawami endometriozy są bolesne miesiączki, ból w trakcie stosunku płciowego, problemy z zajściem w ciążę, bóle podbrzusza i miednicy oraz bóle w odcinku krzyżowym kręgosłupa. Należy jednak mieć na uwadze, że choroba ta poza układem rozrodczym może ulokować się na narządach układu pokarmowego. W takim przypadku typowymi objawami będą krwawienia z odbytu, bóle skurczowe, biegunki, zaparcia, ból przy wypróżnianiu oraz wzdęcia. Natomiast kobiety, u których endometrioza ulokowała się w układzie moczowym cierpią na cykliczne krwawienia oraz zatrzymania oddawania moczu. Wraz z endometriozą występują często inne choroby autoimmunologiczne takie jak łuszczyca, RZS – czyli reumatoidalne zapalenie stawów czy też choroby tarczycy. Choroba rozwija się powoli a przebiega często bezobjawowo lub z niewielkimi objawami. Zaczyna zwracać na siebie uwagę w momencie gdy pojawia się ból podczas stosunków i problemy z zajściem w ciążę. Charakterystyczne dla endometriozy są wspomniane wcześniej dolegliwości bólowe, zaburzenia cyklu miesiączkowego, obfite krwawienia miesiączkowe i towarzyszący im PMS. Często prowadzi do niedrożności jajowodów, zaburzeń zdolności rozrodczych lub nawet niepłodności.
W chwili obecnej jedynym badaniem, które pozwala w 100% potwierdzić endometriozę jest laparoskopia. Endometrioza nie jest chorobą uleczalną dlatego też jej leczenie jest tylko objawowe. Wybór sposobu leczenia zależy od kilku czynników m.in. wieku pacjentki, dolegliwości, umiejscowienia wszczepów. Przebieg endometriozy łagodzi zarówno ciąża jak i menopauza dlatego też stosuje się leczenie hormonalne mające na celu obniżyć poziom estrogenów, co jest charakterystyczne dla okresu ciąży. Zaleca się wtedy leczenie hormonalne środkami antykoncepcyjnymi. W przypadku torbieli jajnika przeprowadza się leczenie operacyjne. W celach obserwacyjnych wykonuje się badanie USG oraz bada poziom markera CA 125 we krwi by wykryć zmiany mogące sugerować przekształcenie się torbieli w nowotwór. Natomiast jeśli wszczepy oraz zrosty uniemożliwiają zajście w ciążę usuwa się je laparoskopowo co nie daje jednak gwarancji przywrócenia płodności. Mimo operacyjnego usunięcia ognisk choroba ta jednak może nawracać. Ogniska te mogą pojawić się po upływie kilku miesięcy jednak nie zawsze w tym samym miejscu.